Omgeving / Stelling van Amsterdam
Ligging
De Stelling van Amsterdam is een min of meer cirkelvormige militaire verdedigingslinie met een straal van vijftien tot twintig kilometer rondom Amsterdam.
(Bron: Stelling van Amsterdam)
In het zuidoosten begint de cirkel bij de Vesting Muiden en loopt dan via onder meer de forten bij Abcoude, Spaarndam en Spijkerboor naar het noordoostelijk gelegen Fort bij Edam. Tevens zijn onderdeel van de Stelling het eilandfort Pampus in het Buiten-IJ en het kustfort IJmuiden.
De Stelling van Amsterdam is omgeven door een brede ring van bestaand water (bijvoorbeeld de Zuiderzee – nu IJmeer en Markermeer - en de Westeinderplassen) en van polders die in geval van vijandelijke dreiging onder water werden gezet (geïnundeerd) zoals de polder De Zeevang bij Edam. Daarbij werd gebruikgemaakt van speciale inundatievoorzieningen bijvoorbeeld bij de Zeesluis en de Pompsluis in Edam.
Bouw
De meeste batterijen en forten die deel uitmaken van de Stelling van Amsterdam zijn gebouwd tussen 1880 en 1920 op basis van de Vestingwet van 1874. Maar ook forten van oudere datum en oorspronkelijk deel uitmakend van de Hollandse Waterlinie zijn onderdeel geworden van de Stelling van Amsterdam, bijvoorbeeld de vestingen Muiden en Weesp en de forten Uitermeer en Hinderdam. De batterijen aan het Gein maakten eerder deel uit van de Posten van Krayenhoff, de directe voorloper van de Stelling van Amsterdam.
Fort bij Spijkerboor. (Foto: Stichting Fort bij Edam)
Taakstelling
De forten van de Stelling van Amsterdam verschillen ook enigszins omdat hun taakstelling varieerde al naar gelang hun positie binnen de Stelling. Dat geldt heel duidelijk voor de forten op Pampus en bij IJmuiden, die beide een havenmonding te verdedigen hadden. Ook voor het Fort bij Edam geldt een afwijking (het ontbreken van een korte zijfront aan de oostzijde), dit in verband met het feit dat dit fort het noordoostelijke sluitstuk van de stelling vormde.
Zeesluis Edam. (Foto: Stichting Fort bij Edam)
