Omgeving / Natuurwaarden
Het Fort bij Edam is in augustus 1986 eigendom geworden van Staatsbosbeheer en omvat bijna 9 ha, waarvan ca. 2 ha water (de fortgracht). Het fort ligt in de zuidoosthoek van de (veen)polder de Zeevang.
Omdat de Organisatie Verbetering Binnenvisserij begin jaren tachtig in opdracht van Defensie veel jonge karpers in de fortgracht heeft uitgezet (voor viswedstrijden) leefden hier enorm veel karpers. De karpers maakten het water zo troebel dat het een ongeschikt leefgebied was voor andere vissoorten en waterplanten. Behalve karper kon alleen paling hier nog in leven blijven. Door de fortgracht in de jaren 1991 t/m ’93 af te vissen, is de karperpopulatie sterk uitgedund. Samen met het feit dat de fortgracht alleen gevoed wordt door hemelwater maakt het dat hier inmiddels beschermde vissoorten als bittervoorn en vetje leven; maar ook snoek, baars, zeelt en ruisvoorn voelen zich hier thuis. De waterkwaliteit in de fortgracht is inmiddels beter dan het lager liggende polderwater.
Orchissen op het fortterrein.
(Foto: Stichting Fort bij Edam)
Door de variatie aan groeiplaatsen bijv. verschillende grondsoorten, overgang van droog naar nat, wel of geen dierlijke bemesting, verschillen in beheer (bijv. meerdere keren per jaar hooien, begrazen), wel of niet in de zon staand, etc. komen er veel plantensoorten voor op het fortterrein. Inmiddels zijn er meer dan 190 plantensoorten gevonden, zoals trilgras, kamgras, ratelaar, wilde peen, pastinaak, knoopkruid, sint Janskruid, knolboterbloem, verschillende soorten orchideeën, ooievaarsbek en diverse vlinderbloemigen.
Door de bijzondere vegetatie en het schone water komen hier ook insectensoorten voor die je in de omgeving alleen bij het fort tegenkomt, zoals platbuik en variabele waterjuffer (beiden libellen) en bruin blauwtje (een vlindersoort).
Kuifeend wijfje. (Foto: Natuurfoto Zeevang / H.J. de Groot)
Behalve eerder genoemde kuifeend, broeden er nog 5 eendensoorten, waaronder krakeend, slobeend en bergeend. Omdat het fort een rustig gebied is, broeden hier verschillende schuwe roofvogelsoorten, o.a. buizerd, ransuil, toren- en boomvalk.
Ransuil op het fort.
IJsvogel bij het fort.
(Foto: Natuurfoto Zeevang / H.J. de Groot)
Forten staan bekend als overwinteringsplaats voor vleermuizen. In het Fort bij Edam heeft zover bekend alleen in het begin van deze eeuw één baardvleermuis enkele winters in het fort overwinterd. ’s Zomers vliegen er 3 soorten vleermuizen rond het fort (vnl. laatvliegers, maar ook de dwergvleermuis en de ruige dwergvleermuis zijn waargenomen). Behalve vleermuizen zijn er bij het fort nog 12 andere soorten zoogdieren waargenomen. Het meest te zien is hier de haas, maar ook de egel is hier algemeen. Verder komen hier 6 muizensoorten voor (meest recente nieuwe soort was de dwergmuis, waarvan er enkele bij het maaien van het forteiland in september 2015 zijn aangetroffen) en zijn hier 3 martersoorten waargenomen (de wezel, de hermelijn en de bedreigde bunzing).
Minder bekend zijn de amfibieën van het fort. Er komen 6 soorten amfibieën voor, waaronder twee zwaar beschermde soorten: de rugstreeppad en de kamsalamander. Reptielen zijn hier niet waargenomen, al lijkt de ringslang - die wordt inmiddels bij de Markermeerdijk aangetroffen - op de drempel te staan.
Korstmossen. (Foto: Stichting Fort bij Edam)
Als bijzonderheid heeft fort Edam in de noordoostelijke aarden borstwering een betonnen muur waar in het verleden watergekoelde machinegeweren stonden opgesteld. Deze muur alleen al is de groeiplaats van minstens 18 verschillende soorten korstmossen. (6 e)
Hoewel fort Edam qua oppervlakte gering is, zijn de natuurwaarden voor zo’n klein gebied hoog te noemen.
(Tekst: Ab van Dorp)
